به گزارش پایگاه خبری تحلیلی آفتاب جنوب،در فاصله 50 کیلومتری از شهر گچساران به سمت بهبهان در منطقه خیر آباد و در یک کیلومتری شمال روستای ده‌وه و در مسیر راه شاهی آن دوران بنایی از دوره ساسانی در جانب چپ رودخانه خیرآباد برپاست.

این بنا که به نام چهارطاقی یا آتشکده خیرآباد شهرت دارد ساختمانی است مربع شکل با اضلاع 11 متر، این بنای تاریخی در چهار جانب اصلی دارای چهار طاق بوده که بر روی چهار پایه با حجم حدود 9 متر مربع قرار داشته است ، که احتمالا مشابه بناهای همسان در آن دوره ، کاربرد راهنما و آتشدان داشته است.

خیرآباد یا فروزک ناحیه‌ای گرمسیری با سابقه طولانی در تاریخ، واقع در جنوب غربی استان کهگیلویه و بویراحمد و تپه باستانی «ده‌وه» با قدمت حداقل 5000 سال در این محل قرار دارد.

طول هر ضلع چهارطاقی خیرآباد ۱۱ متر و مساحت قاعده آن حدود ۱۲۰ متر مربع است،گنبد این بنا فروریخته اما تمامی پایه‌های چهارگانه آن برجای هستند و تنها آسیب‌دیدگی‌هایی در بدنه آن دیده می‌شود که تا اندازه‌ای مرمت شده‌اند.

چهارطاقی خیرآباد در ساحل رود خیرآباد و در کنار بازمانده‌های پل ساسانی خیرآباد قرار دارد؛ هر چهار پایه و چهارطاق این بنا سالم هستندو مصالح اصلی به‌کار رفته در ساخت این بنا، سنگ، گچ و لاشه است که در طول صدها سال گنبد بزرگ و حجیم بنا را حفظ کرده‌است.

چهارطاقی خیرآباد با چهار فیل‌گوش پوشیده و طاق روی آن احیا شده است علاوه براین بنا، در اطراف آن تأسیسات دیگری نیز دیده می‌شود؛ همچنین در بررسی‌های باستان‌شناسی بر روی تپه‌های اطراف، در عمق حدود ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متری تپه‌ها سوخته‌هایی بدست آمده که به نظر می‌رسد علاوه بر آتشکده چهارطاقی و انجام مراسم مذهبی در آن، بر فراز تپه‌ها نیز گودال‌هایی برای افروختن آتش تعبیه شده است.

مشخصه‌های خورشیدی طراحی شده برای این چهارطاقی جالب و استثنایی است؛ طرح چهارطاقی خیرآباد با دیگر چهارطاقی‌های ایران متفاوت است و محور اصلی آن رو به جایگاه طلوع خورشید در انقلاب زمستانی دارد.

 پرتوهای خورشید بامدادی در آغاز فصل زمستان در امتداد محور بنا می‌تابند و امتداد خطوط همگی سایه‌ها در بیرون و درون بنا با یکدیگر موازی هستند. برای تشخیص اعتدالین (آغاز بهار و پاییز) و نیز انقلاب تابستانی، خط‌ دیدهای سه‌گانه‌ای طراحی و بکار بسته شده که تنها در همین بنا دیده‌ شده است. بطوریکه فرارسیدن بهار، تابستان و پاییز را می‌توان از سه خط دید توأمان و جداگانه در این چهارطاقی نظاره کرد. 

بنا به پژوهش‌های آندره گدار(معمار و باستان شناس فرانسوی)، این چارطاقی در مسیر جاده تاریخی و باستانی فارس به خوزستان قرار داردو گدار این راه را که چارطاقی مشرف بر آن است را جاده شاهی می‌داند.

طول اضلاع بیرونی چهار طاقی ۱۱٫۰۷ متر، ابعاد درونی زیر گنبد ۶٫۲۶ متر، ارتفاع طاق‌ها تا زیر قوس ۴٫۵ متر، ارتفاع تا منشوری از کف ۶٫۷۰ متر و از کف تا آخرین نقطه باقی‌مانده به گنبد ۹٫۲۰ متر است. طول هر ستون یا پایه طاق ۳٫۶۰ متر و جنس بنا از سنگ و گچ است. گنبد این بنا به‌شکل گردچین ساخته شده‌است. پایه‌های آن با سنگ‌های چکش‌کاری‌شده و فضای زیر گنبد با خطوط هندسی ساده تزیین شده‌اند.

در مورد کاربرد این بنا روایات مختلفی وجود دارد. اردشیر بابکان در آخرین جنگ خود با اردوان پنجم وی را در دشت رامهرمز شکست می‌دهد و به‌همین مناسبت بناهای یادمانی در طول این مسیر می‌سازد، عده‌ای بر این باورند که چهارطاقی خیرآباد نیز از جمله بناهای یادمانی اردشیر است.

چهار چوب تاریخ در چهار طاقی خیر آباد گچساران قابل دیدن و لمس کردن است معماری اصیل و کاملا ایرانی که زبان سیاست، مذهب و نوع حکومت عصر خویش است؛ بنایی را ساخته که دیدن آن خالی از لطف نیست، این بنای تاریخی یادگاری از سلسله پادشاهان ساسانی است که در روستای ده ناصر برگی دیگر از قدمت و تمدن این منطقه از استان کهگیلویه و بویراحمد است.

برای رسیدن با این بنا می‌باید حدود 50 کیلومتر در راه گچساران به بهبهان پیش رفت و آنگاه به راهی فرعی در سمت راست جاده پیچید که بسوی روستای خیرآباد علیا می‌رود، پس از پشت سر نهادن حدود ۱۰ کیلومتر از این راه، چهارطاقی در کنار چپ جاده دیده می‌شود و رودخانه زلال و خروشان خیرآباد به همراه بازمانده‌های پلی باستانی، در مجاورت آن قرار دارند.

گفتنی است این بنا در تاریخ ۲ اسفند ۱۳۲۷ با شماره ثبت ۳۷۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

سفری به معماری زیبای سلجوقی

گنبد لیشتر در گچساران یکی از بناهای زیبای دوران سلجوقی است که از دل تمدن و معماری عصر خود سر برآورده است. این بنا یک گنبد مخروطی و پلکانی دارد که در فاصله 30 کیلومتری غرب این شهرستان و در جاده قدیم بهبهان در دشت لیشتر بر روی تپه‌ای واقع شده است.گنبد لیشتر یکی از بناهای دوران سلجوقی است که از دل تمدن و معماری عصر خود سر برآورده است.

چینش هنرمندانه سنگها و مهندسی قابل توجه ساخت این گنبد، آن را به گنبدی ماندگار در اعصار و دوران ها تا عصر معاصر کرده است. قسمت بالای گنبد به سان کلاه خودهای جنگی سربازان است بادهای گرم و تند با برخورد به این گنبد رام و آرام مسیر تفرج خود را پیش می گیرند.

این بنا دارای گنبدی با پلان مربعی شکل است که به وسیله فیلپوش‌ها به هشت ضلعی و سپس به گنبد مخروطی پلکانی تبدیل شده است.فضای داخلی گنبد با طرح‌های زیبا هندسی و تزییناتی نظیر مقرنس به شکل لانه زنبور مزین شده و این بنا را به یکی از اماکن پربازدید مبدل کرده است.

گنبد لیشتر که از سده‌های هفت و هشت پابرجا مانده است که هر سال در این تعطیلات بهاری مملو از گردشگران و علاقمندان به آثار تاریخی می شود.گنبد لیشتر در گچساران، گوشه ای دیگر از تاریخ را بر دوش می کشد،این گنبد در سال ۱۳۷۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

"پل خیری و محمدخان"شاهکار معماری روی آب

در 10 کيلومترى خيرآباد گچساران ، در روستای ده ناصر ويرانه‌هايى از دو پل و يک چهار طاقى باقى مانده است که پل پايينى ، داراى طاقى است و ارتفاع آن به ۶/۶۰ متر مى‌‌رسد. ديوارهٔ سنگى آن به کلى شکسته و ديوارهٔ شرقى آن سنگ‌هاى ساختمانى مشخصى دارد که ويران شده و فرو ريخته است.

بقاياى پل بالايى خيرآباد ، چشم‌گيرترين اثر تاريخى است؛اين اثر با ۱۳۰ متر طول در سمت راست کناره ، سه گذرگاه داشت که در امتداد آن پايه‌هايى به بزرگى ۱۰×۱۰ متر احداث شده بود.پهناى جاده‌اى که از روى اين پل مى‌‌گذشت ، حدود هشت متر بود که به وسيلهٔ ديوارى با يک متر بلندى حفاظت مى‌شد. بناى اين پل ، به اواسط دورهٔ اوليه اسلامى مربوط است و دست کم سه نوسازى بزرگ که آخرين آن در زمان سلسله صفويه صورت گرفته بر روى آن انجام شده است.

 خیر آباد گچساران، منطقه ای پر استعداد و حاصلخیز است و علت اساسی شهرت آن پل های تاریخی موجود در آن است واین پل بر حسب اطلاعات موجود در دوره ساسانی بنا شده اند . این پل با توجه به ساخت آن از نقاط حیاتی منطقه و محل مبادله کالا و یکی از دلایل رونق اقتصادی در آن دیار بوده است که به پل خیری و محمدخان معروف است.

 پل بر روی رودخانه ی خیرآباد( فرزوک باستان) احداث شده که احتمالاً در دوره اسلامی و پس از تخریب پل باشکوه دوره ساسانی که اکنون تنها بخش های کوچکی از پایه های آن باقی مانده، ساخته شده است.

این اثر یکی از آثار تاریخی دیدنی در استان کهگیلویه و بویراحمد بوده و در طول سال به ویژه در ایام نوروز مسافران و گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند،پل خيری و محمد خان در400 متری چهارطاقی خيرآباد با 130 متر طول و 7 دهانه است كه قسمت بيشتر آن در سمت غرب رودخانه واقع شده است.

 روستای خیرآباد در ۴۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان گچساران در مرز استانهای کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان قرار دارد و مشتمل بر چند روستا به نام‌های ،خیرآباد سفلی، خیرآباد ناصر ،خیرآباد مردان معصوم و پادوک است.مردم منطقه از نژاد لر بزرگ و متعلق به ایل بویر احمد گرمسیر هستند. رود خانه دائمی خیرآباد که از کوه خامی در ارتفاعات شمال گچساران سرچشمه می‌گیرد و از کنار این منطقه عبور می‌نماید، وجه تسمیه این روستاها است.

 رودخانه خیرآباد به طول تقریبی 100 کیلومتر از سرچشمه‌های شیرین رودخانه زهره بوده و از ارتفاعات زاگرس سرچشمه می گیرد و پس از پیوستن به زهره به خلیج فارس می ریزد رودخانه خیرآباد از چندین محل قابل دسترسی است .

برای رسیدن با این بنا می‌بایست حدود 40 کیلومتر در راه گچساران به بهبهان پیش رفت و آنگاه به راهی فرعی در سمت راست جاده پیچید که بسوی روستای خیرآباد علیا می‌رود، پس از پشت سر نهادن حدود ۱۰ کیلومتر از این راه رودخانه زلال و خروشان خیرآباد به همراه بازمانده‌های پلی باستانی پل خیری و محمدخان  قرار دارد.

 این اثر در تاریخ ۱۳ آبان ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۱۹۷۵۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است،زیر پل خیرآباد به هر سمت که بروید محل مناسبی برای ماهیگیری پیدا خواهید کرد.

انتهای پیام